Zoete prinsjes en prinsesjes
Onze voorouders leefden van wat de natuur hen bood. Het menu bestond in die tijd dan ook uit dat wat in het seizoen groeide en bloeide . De dieren waar op gejaagd werd, trokken van voedselgebied naar voedselgebied en de mensen trokken met hen mee. “Ik lust geen Mammoet, was een luxe die je je niet kon veroorloven. Je wist namelijk nooit wanneer er iets anders op het menu zou staan”. Hoe anders is het tegenwoordig, met onze zelf gekweekte prinsjes en prinsesjes die alleen voedsel met een hoofdletter P prefereren: Patat, Pannenkoek en Pizza en bij andere gerechten heel hard schreeuwen dat ze dat niet lekker vinden. Alhoewel er wel onderzoek gedaan is op het gebied van smaakontwikkeling, is er nog nooit een langlopende studie geweest en dus is op dat gebied nog lang niet alles bekend (4)
Proeven doe je met de neus
Wel weten we dat de menselijke tong, in staat is om vier basis smaken te herkennen: zoet, zuur, zout en bitter (soms wordt Umami (hartig) als vijfde smaak daarbij geplaatst). Alle andere ‘smaken’ proeven we met onze neus. 95% van wat we proeven, ruiken we dus eigenlijk(7). Daarnaast speelt structuur en temperatuur ook een rol in smaak (6). Het is overigens een misverstand dat de tong opgedeeld is in vier gedeelten om te proeven. Alle smaken kunnen over de gehele tong geproefd worden. Het is alleen wel zo, dat bitter op het achterste van je tong geproefd kan worden. Dit lijkt een overblijfsel uit de evolutie te zijn. Zo kun je iets wat bedorven of giftig is, nog uitspugen voordat je het doorslikt.
Algemeen wordt aangenomen, dat we voor onze geboorte via het vruchtwater al wennen aan de zoete smaak (2). Na onze geboorte is het eerste wat we proeven de zoete smaak van borstvoeding. Gaandeweg worden er nieuwe smaken geïntroduceerd en wennen we aan zuur, zout en bitter. Wat we als zoet ervaren, kan door bepaalde Aminozuren worden getriggerd, maar wordt over het algemeen veroorzaakt door suiker en de uit suiker afgeleide stoffen zoals fructose en lactose.(6)
Wat is suiker?
Suiker is een Koolhydraat met een zoete smaak. Een andere naam voor deze koolhydraten is sachariden. Binnen de groep suikers, zijn er diverse onderverdelingen gemaakt: melksuiker (lactose), fruitsuiker (fructose), druivensuiker (glucose), tafelsuiker (sacharose) (9, 10).
Tafelsuiker (kristalsuiker) zoals wij het kennen wordt gewonnen uit suikerbiet of suikerriet.
De suiker die we In Nederland het meeste eten, is afkomstig van de suikerbiet, ons klimaat leent zich namelijk beter om suikerbieten te telen. Suikerriet groeit met name in tropische landen. Rietsuiker is vaak iets donkerder van kleur, doordat riet- in vergelijking met bietsuiker korter gecentrifugeerd wordt, hierbij blijft er een beetje melasse achter (11).
Riet- of Bietsuiker?
Er zijn stromingen die beweren dat rietsuiker te verkiezen is boven bietsuiker. De chemische samenstelling van beide is identiek. Rietsuiker bevat iets meer mineralen, dan bietsuiker.
Middels een overzicht uit de NEVO tabel (12) is zichtbaar, dat bepaalde mineralen meer in rietsuiker voorkomen dan in bietsuiker. Maar zeg nou zelf een bergje van 100 gram suiker eten om aan deze mineralen te komen, voert wellicht een beetje te ver. Beter is het om deze stoffen uit b.v. groente, fruit, melk etc.. te halen. Qua vertering maakt het voor je lichaam niet uit of je riet- of bietsuiker eet. Het lichaam behandelt het afbreken van koolhydraten namelijk op dezelfde wijze .
De vertering van koolhydraten (di- en polysachariden) is er op gericht om de lange ketens op te splitsen in kleinere delen (monosachariden). Het meest voorkomende eindproduct van de koolhydraatvertering is glucose. Wanneer het glucose gehalte in het bloed stijgt, is dit voor het lichaam een teken om insuline aan te maken. Wat niet nodig is, wordt als glycogeen opgeslagen, om in tijden van lage bloedsuiker weer omgezet te worden in glucose.
Is suiker het nieuwe cocaïne?
Er zijn mensen in de voedingswereld, die er van overtuigd zijn, dat suiker giftig en verslavend is. En er zijn wetenschappers die anders beweren. Het stofje Dopamine speelt hier een triviale rol.
Suiker stimuleert namelijk de aanmaak van dopamine. Dopamine is een stof die in onze hersenen o.a. het geluksgevoel beheert. Je voelt je prettig en wilt dit gevoel graag blijven ervaren. Drugs hebben hetzelfde effect (12,13). De conclusie lijkt dan makkelijk getrokken: SUIKER IS VERSLAVEND.
Zo eenvoudig is het echter niet.
De wetenschap is het op dit gebied niet helemaal met elkaar eens. Met als gevolg dat ze in de media over elkaar heen rollebollen.
Een onderzoek met ratten, waarbij ze ratten na onthouden van voedsel, suikeroplossingen gaven en waarbij de ratten steeds meer suiker verlangden, is voor de één een reden om te roepen: ”Zie je wel verslavend” en voor de ander om het te nuanceren, omdat het onderzoek wat discutabele punten zou bevatten.
Op de site van “I am a Foodie”, staat een item over of suiker verslavend is. Terecht wordt hier opgemerkt, dat een drugsverslaving als kenmerk heeft, dat er ontwenningsverschijnselen optreden als je stopt met gebruiken en dat is bij suiker niet het geval(18).
Er is dus meer wetenschappelijk onderzoek nodig, om het etiket verslavend op suiker te kunnen plakken en een oer Nederlands gedoogbeleid op onze dealers los te laten. Dit geldt overigens ook voor de relatie suiker & hyperactiviteit. Deze is ook niet wetenschappelijk bewezen en is vaak te herleiden naar een onevenwichtige voeding Een onevenwichtige voeding kan leiden tot oververmoeidheid, hoofdpijn en andere klachten, waardoor een kind zich onrustiger kan gaan gedragen (25
En dan de hamvraag: Is suiker slecht?
Allereerst bestaat 100% goed of slecht niet. Iedere dag de gemiddeld benodigde calorieën opsouperen aan Broccoli is net zo min goed, als 2000 calorieën aan snoep op eten. Ongenuanceerd gezegd dan he, want het draait mijns inziens uiteindelijk om balans.
Feit is wel, dat in 2017 bijna de helft! van de Nederlandse bevolking te kampen heeft met overgewicht (een BMI >25)(19). Maar is dit alleen de schuld van suiker?
(19)
Vrije suikers kunnen natuurlijk wel bijdragen aan een positieve energiebalans. Ook kan het zo zijn, dat vrije suikers uit bijvoorbeeld frisdranken, de intake van meer gezondere producten belemmert (19). De calorieën die je binnenkrijgt met bijvoorbeeld suikerhoudende frisdrank, worden over het algemeen niet gecompenseerd. Met andere woorden, je laat er geen boterham of warm eten voor staan, waardoor je meer inneemt dan noodzakelijk. Als je niet teveel en te vaak suiker eet, word je er niet dik van. Evenmin krijg je van suiker suikerziekte, alhoewel er weer wel een relatie is tussen overgewicht en type 2 Diabetes (20).
Meer dan 90 schuilnamen voor suiker
Op etiketten van levensmiddelen gebruikt suiker meer dan 90 verschillende pseudoniemen. Op de site van het Diabetes Fonds, is hiervan een lijst terug te vinden. Het betreft duidelijke namen zoals suiker of stroop, maar ook termen als: Muscovado (donkerbruine ongeraffineerde suiker), Turbinado (door een turbine gedraaide rietsuiker) etc. (23). Een mooie uitspraak hieromtrent op de Foodwatch site (24):”Voor suiker hebben we meer benamingen dan een Eskimo heeft voor sneeuw”.
Het vergt soms dus best wat doorzettingsvermogen en kennis, om te achterhalen of een product wat je wilt kopen van nature suiker bevat, of dat het er door de fabrikant is in gestopt. Een verpakking kan de tekst bevatten: “Bevat geen toegevoegd suiker”, dat wil dus niet zeggen dat er helemaal geen suiker in het product zit.
Suikerklontjes equivalent
Infotainment stukjes die laten zien hoeveel suikerklontjes in een bepaald product zitten, doen dit op basis van de totale hoeveelheid mono- en disachariden. Dit omdat het voor de vertering (en energie) niet uitmaakt of het er ingestopt is door de natuur, of door een fabrikant. 100 Gram suiker bevatten 100 gram mono- disachariden gedeeld door 4 gram wil zeggen dat dit 25 suikerklontjes zijn. Zo kan het dus zijn dat een sinaasappel het etiket 2 suikerklontjes (9.24/4) krijgt.
| Product | gewicht(g) | mono/di sachariden | K cal | klontjes a 4 gram |
| Suiker | 100 | 100 | 400 | 25 |
| Sinaasappel | 120 | 9,24 | 61,2 | 2,31 |
| Appelsap | 150 | 15,75 | 69 | 3,9375 |
| Ketchup | 15 | 2,145 | 11,55 | 0,53625 |
| *bron NEVO tabel |
Zoals altijd is een dosis gezond verstand altijd handig bij het interpreteren van dit soort informatie.
De meeste producten waar veel suiker aan toegevoegd is, bevatten daarnaast echter weinig gezonde stoffen zoals vitamines en mineralen. Producten die veel toegevoegde suikers bevatten, staan ook niet in de “Schijf van vijf”. Het advies voor wat betreft producten die buiten de schijf vallen luidt: Kies elke dag niet vaker dan 3 tot 5 keer iets kleins buiten de Schijf van Vijf (dag keuze) en daarnaast hooguit 3 keer per week wat groters (weekkeuze) (22).
De WHO beveelt aan dat niet meer dan 10% van je dagelijkse energie mag bestaan uit vrije suikers. Dat betekent zo’n 12,5 suikerklontje per dag. Een candybar en een koekje en deze drempel is reeds bereikt.
Conclusie
Ook al is de hoeveelheid ingenomen suiker over de afgelopen jaren stabiel, de gemiddelde Nederlander neemt echter nog steeds zo’n 26 kilo toegevoegd suiker per jaar (18 klontjes per dag) tot zich (25).
Voor een gezond mens, geldt dat wanneer je de balans bewaart, dat er best ruimte is voor af en toe iets zoets.
Wie weet kan ik iets voor je betekenen: http://www.lalock.nl/about/
- https://www.livescience.com/2276-love-sweet-life.html
- https://www.suikerinfo.nl/voorkeur-voor-zoet
- https://suikerwijzer.nl/de-geschiedenis-van-suiker/
- https://www.wur.nl/en/show/Food-preferences.htm
- https://en.wikipedia.org/wiki/Food_choice
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0072592/
- https://www.nemokennislink.nl/publicaties/de-zoete-smaak/
- https://isgeschiedenis.nl/nieuws/geschiedenis-van-de-suiker
- https://www.suikerinfo.nl/wat-suiker-0
- Voeding bij Gezondheid en Ziekte, N.E. Stegeman, vijfde druk, 2009
- http://www.kenniscentrumsuiker.nl/
- http://www.brainmatters.nl/terms/dopamine/
- http://www.kenniscentrumsuiker.nl/images/pdf/positionpapers/position-paper-suiker-en-verslaving-januari-2015-onlineversie.pdf
- https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/nieuws/suiker-niet-lichamelijk-verslavend
- https://www.rivm.nl/Onderwerpen/N/Nederlands_Voedingsstoffenbestand
- https://www.jellinek.nl/vraag-antwoord/wanneer-ben-je-verslaafd-aan-alcohol-of-drugs/
- https://www.volkskrant.nl/mensen/is-suiker-echt-een-killer-misverstanden-over-suiker-opgehelderd~be647cc8/
- https://www.iamafoodie.nl/suikerverslaving-is-suiker-verslavender-dan-cocaine/
- https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/overgewicht/cijfers-context/huidige-situatie#node-overgewicht-volwassenen
- http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/149782/9789241549028_eng.pdf;jsessionid=EAC1AF4B2E6725C994FC52CD59FD195A?sequence=1
- http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/suiker.aspx
- http://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/omgaan-met-producten-buiten-de-schijf-van-vijf.aspx
- https://www.diabetesfonds.nl/minder-suiker/tips/hoe-suiker-herkennen
- https://www.foodwatch.org/nl/onze-campagnes/onderwerpen/suiker-vet-co/actuele-nieuwsberichten/aan-56-supermarkteten-is-suiker-toegevoegd/
- https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/kan-mijn-kind-overgevoelig-zijn-voor-suiker.aspx
- https://www.rivm.nl/Onderwerpen/V/Voedsel_en_voeding/Voedsel_en_voeding/RIVM_weet_wat_Nederland_eet/Suiker